Το Δυρράχι Αρκαδίας δεν είναι γνωστό σε πολλούς. Για την ακρίβεια, αν δεν έχεις καταγωγή από το χωριό θα πιστεύεις σίγουρα ότι είναι η ομώνυμη πόλη στην Αλβανία. Και όμως, το Δυρράχι είναι ένα ξεχωριστά όμορφο ορεινό χωριό του Ταϋγέτου που βρίσκεται στην Φαλαισία. Η Φαλαισία υπήρξε Καποδιστριακός δήμος νότια της Μεγαλόπολης με κέντρο το Λεοντάρι αλλά καλύπτει κυρίως τις εκτεταμένες κοιλάδες που απλώνονται στην βορειοδυτική πλευρά του βουνού. Σήμερα δεν θα μιλήσουμε για το Λεοντάρι ή την Φαλαισία ευρύτερα αλλά για το Δυρράχι που είναι το τελευταίο χωριό της περιοχής πριν την Μεσσηνία, προς τα νότια.
Για να πας στο Δυρράχι η διαδρομή είναι σχετικά εύκολη -αν αναλογιστούμε την πλήρη εγκατάλειψη του χωριού. Βγαίνεις στην έξοδο του Λεονταρίου επί του αυτοκινητόδρομου Μορέα, ακολουθείς την κοιλάδα του ποταμού Ξερίλα, περνώντας από διάφορους ενδιαφέροντες οικισμούς που υπήρξαν στο παρελθόν καλύβια των ορεινών χωριών της περιοχής και πλέον είναι ερημωμένοι, παρά την εγγύτητα τους στην Μεγαλόπολη, και μετά τους Γιανναίους αρχίζει μία μικρή ανάβαση με στροφές. Η ανάβαση γρήγορα μετατρέπεται σε μία πραγματική ανακάλυψη: μία μικρή κοιλάδα αλλά πλούσια σε βλάστηση και νερά. Πολλή όμορφη φθινοπωρινή βλάστηση που σπάνια θα συναντήσεις τόσο νότια στην Ευρώπη. Σε λίγο αντικρίζεις μπροστά το Δυρράχι με τις τέσσερις συνοικίες του, και στον ορίζοντα τις πρώτες από τις σημαντικές κορυφές του Ταϋγέτου μ ’ένα πλούσιο δάσος πεύκου και ελάτης. Σε δύο μήνες από τώρα θα είναι καλυμμένες με χιόνι και θα λάμπουν.
Το Δυρράχι δεν είναι χωριό που μπορεί να χαρακτηριστεί όμορφο, τουλάχιστον σ ’αυτό το στάδιο. Τα περισσότερα σπίτια είναι εγκαταλελειμμένα, η παραδοσιακή αρχιτεκτονική έχει αλλοιωθεί βάναυσα και επικρατεί μία γενικευμένη εικόνα παρακμής. Παραταύτα, υπάρχουν ελπίδες. Έχει αρκετά ωραία στενά σοκάκια που περιστοιχίζονται από παλιά σπίτια τα οποία με μία σωστή ανακαίνιση θα μπορούσαν εύκολα να ξαναποκτήσουν τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Έχω ξαναεπισκεφθεί τα χωριά της «Πίσω Ρίζας», όπως αποκαλούνταν παραδοσιακά η δυτική πλευρά του βουνού βόρεια της Μάνης, και είχα ανακαλύψει στην Αλαγονία και την Νεδούσα δείγματα αρχιτεκτονικής τα οποία υποδηλώνουν μία ξεχωριστή αρχιτεκτονική ενότητα που δεν έχει εντοπιστεί από μελετητές μέχρι στιγμής. Έτσι και εδώ υπάρχουν σπίτια που ακόμη φανερώνουν αυτά τα στοιχεία -συνήθως αυτά στα χειρότερα σημεία εγκατάλειψης. Θα τολμούσα, καταρχήν, να πω ότι η χρήση ποταμίσιας πέτρας στην λιθοδομή σε σημαντικό βαθμό είναι το κυρίαρχο στοιχείο, όπως και είναι η ευρεία χρήση ξυλείας -τα βουνά είναι αρκετά πλούσια- που δίνει στα σπίτια αυτά ένα μπεζ χρώμα, αρκετά ιδιαίτερο. Χρειάζεται σίγουρα περισσότερη μελέτη.
Ο περιηγητής θα ανταμειφθεί ωστόσο με μία πραγματικά όμορφη κοιλάδα με νερό, παρότι είχε να βρέξει πάρα πολλούς μήνες, με οργιαστική βλάστηση που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από πολλές κορυφαίες ορεινές περιοχές του πλανήτη. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο πως γίνεται ο δυτικός Ταΰγετος να μην έχει καμία σχέση με τον ανατολικό φυσιογνωμικά. Ο δυτικός θα έλεγα είναι μυστηριώδης, εσωστρεφής αλλά και εξαιρετικά γαλήνιος. Ο ανατολικός είναι επιβλητικός, πλούσιος και εξωστρεφής αφού δε περιορίζεται σε μικρές κοιλάδες αλλά αγκαλιάζει τον Λακωνικό κάμπο. Στον Δυτικό Ταΰγετο λοιπόν ο επισκέπτης έχει να ανακαλύψει πολύ ωραία δρυοδάση και ελατοδάση που δυστυχώς είχαν πληγεί από τις πυρκαγιές του 2007 άσχημα και μόνο τώρα έχουν αρχίσει να ανακάμπτουν. Μία από τις πολλές συνέπειες της εγκατάλειψης είναι οι πυρκαγιές αφού δεν υπάρχουν άνθρωποι να προσέχουν το δάσος και να επέμβουν άμεσα, ούτε υπάρχει η κτηνοτροφία που άλλοτε καθάριζε τα βοσκοτόπια από τα πυκνά χόρτα.
Μακάρι να μπορούσα να γράψω περισσότερα αλλά το χωριό δεν έχει πολλούς κατοίκους και όσους συναντήσαμε δεν ήθελαν να πιάσουν κουβέντα (παράξενος λαός είμαστε, έτοιμοι να κάνουμε τα πάντα για τους ξένους και τίποτα για τους συντοπίτες μας). Ο μόνος που ανταποκρίθηκε ήταν ένας κοκαλιασμένος σκύλος που αποπειραθήκαμε αδέξια να ταΐσουμε με κράκερς. Δεν ξέρω αν ήταν κοκαλιασμένος εξαιτίας της ηλικίας του ή επειδή δεν είχε να φάει. Υπέθεσα ότι μπορεί να ανήκε σε κάποιον ηλικιωμένο άνθρωπο που πέθανε πρόσφατα. Είναι η θλιβερή όψη της εγκατάλειψης.
Τι μένει από το Δυρράχιο; Ότι είναι ακόμη ένα χωριό που κάποτε υπήρξε σπουδαίο -με 796 κατοίκους το 1940- και ανθηρό, ένας ολόκληρος κόσμος, όμως σήμερα έχει ελάχιστους κατοίκους που είναι καταδικασμένο στην εγκατάλειψη. Πάραταύτα, δεν υπάρχει κανένας λογικός λόγος αυτό το χωριό να μην κατοικείται. Η πρόσβαση προς την Μεγαλόπολη και τον αυτοκινητόδρομο είναι εξαιρετικά εύκολη για ορεινό χωριό, η φύση της περιοχής πλούσια, νερά υπάρχουν και πολλά είναι τα αναξιοποίητα χωράφια. Η μαγιά υπάρχει ώστε να αναβιώσει η Φαλαισία αναπτύσσοντας τον οικοτουρισμό, την γεωργία-κτηνοτροφία υψηλής προστιθέμενης αξίας και όλα αυτά τα ιδιαίτερα στοιχεία που κάνουν την ζωή ωραία. Το μόνο που χρειάζεται είναι άνθρωποι με όραμα, αξίες και αποφασιστικότητα, που θα πιστέψουν σε μία Ελλάδα νέα, και δεν θα επαναλαμβάνουν ότι θα φύγουν, εγκαταλείποντας τη χώρα τους με κίνητρο αποκλειστικά και μόνο την καλύτερα αμοιβόμενη δουλειά που πιστεύουν ότι θα βρουν στο εξωτερικό (αλλά πολλές φορές η ζωή τους διαψεύδει).
Φίλιππος Παπαδημητρίου. Νοέμβριος 2024.